Skąd wzięły się łyse koty i co warto o nich wiedzieć?

Łyse koty to takie, które są niemal całkowicie pozbawione sierści na skutek obecności w ich genotypie genu HR (ang. hairless – bezwłosość). Pierwszymi i najbardziej popularnymi przedstawicielami zwierząt z taką mutacją są sfinksy kanadyjskie.

Łyse koty na przestrzeni dziejów pojawiały się na świecie niejednokrotnie, o czym świadczy szereg historycznych zapisów. Zwierzęta takie przychodziły na świat w wyniku samoistnych mutacji powodujących zahamowanie rozwoju okrywy włosowej. Dopiero pod koniec XX wieku podjęto regularną hodowlę takich kotów, a felinolodzy uznali je za osobną rasę. Z czasem powstało także kilka jej odmian. Cena łysych kotów wynosi zwykle od 1500 do 3000 zł.

Pochodzenie łysych kotów

Pierwsze dobrze udokumentowane relacje na temat łysych kotów pochodzą z początku XX wieku. Przez krótki czas hodowano wówczas zwierzęta nazywane meksykańskimi kotami bezwłosymi. Powstanie współczesnej rasy sfinks datuje się na rok 1966. Wówczas w Toronto w Kanadzie kot łysy na skutek spontanicznej mutacji genetycznej urodził się w miocie popularnych kotów krótkowłosych. Zwierzak otrzymał imię Prune (słowo to w języku angielskim oznacza suszoną śliwkę) i stał się początkiem hodowli kotów nazywanych „księżycowymi” lub „nagimi kotami kanadyjskimi”. Legenda głosi, że podczas jednego z zebrań felinologów łysy kot zasiadł na stole w pozycji egipskiego Sfinksa. To stało się inspiracją do nazwania przedstawicieli nowej rasy sfinksami kanadyjskimi.

Niestety, ponieważ zwierzęta krzyżowano w obrębie niewielkiej grupy osobników, szybko doszło do dalszych mutacji, które tym razem wiązały się z rozwojem poważnych problemów zdrowotnych. Hodowli zaprzestano do czasu, aż na świat – tym razem w Stanach Zjednoczonych – przyszło kolejne łyse kocię, którego nietypowy wygląd był skutkiem samoistnej mutacji. Ponieważ do takiego samego zdarzenia doszło tym w czasie w Holandii, felinolodzy po obu stronach Atlantyku postanowili połączyć swoje siły i tak doszło do powstania rasy sfinksa kanadyjskiego. W jego genotypie znajdują się geny kotów Devon Rex, syjamskich, rosyjskich niebieskich, różnych kotów orientalnych, a także europejskich i amerykańskich krótkowłosych. FiFe uznała nową rasę z końcem XX wieku.

Jak wygląda łysy kot sfinks?

Sfinksy to koty średniej wielkości – mają około 30-35 cm wysokości w kłębie, ważą od 3 do 6 kg (samce są większe od samic). Cechują się dość masywną budową ciała. Najbardziej charakterystyczną cechą ich wyglądu jest oczywiście brak sierści, choć tak naprawdę pokryte są drobnym meszkiem – w dotyku przypominają skórkę brzoskwini. Skóra łysych kotów jest pomarszczona, w szczególności na trójkątnym łbie, przez co sfinksy wydają się w zamyśleniu marszczyć czoło.

Sfinksy mają bardzo duże, szpiczaste uszy i oczy w kolorze zależnym od umaszczenia. Bo zwierzęta te – mimo braku sierści – mają różną pigmentację skóry i występują w rozmaitych barwach (jednolitych, dwukolorowych, szylkretowych) i wzorach (np. tabby, pręgowane). Fizyczną dojrzałość sfinksy kanadyjskie osiągają pomiędzy 9 a 12 miesiącem życia. Przeżywają zwykle od 8 do 20 lat.

Charakter sfinksów kanadyjskich

Łyse koty to rasa niezwykle towarzyska. Ich ponadprzeciętne zapotrzebowanie na kontakt z opiekunem często tłumaczone jest faktem, że – w związku z brakiem sierści – sfinksy poszukują z nim bliskości, by się ogrzać. W efekcie zwierzęta te są ciągle spragnione pieszczot, mogą omalże nie schodzić z kolan, a śpią najchętniej pod kołdrą, przytulone do swojego pana.

Niezależnie od tego, co jest przyczyną takiego zachowania, łysy kot nie jest najlepszym wyborem dla osoby, która jest często poza domem i spodziewa się, że jej pupil będzie chodzić własnymi ścieżkami. Sfinksy raczej nie oddalają się od domu i najchętniej towarzyszą opiekunowi we wszystkich czynnościach. Alternatywą dla wychodzenia naprzeciw tej potrzebie zwierzaka jest zakup dwóch osobników na raz, dzięki czemu będą mogły nawzajem dotrzymywać sobie towarzystwa.

Sfinksy są niezwykle inteligentne. Mają łagodne, przyjacielskie usposobienie. Są przy tym pełne energii i wprost uwielbiają się bawić. Najchętniej robią to z opiekunem, ale trzeba także zapewnić im odpowiednio intensywną stymulację w postaci rozmaitych zabawek. Bystre sfinksy mogą przy tym nauczyć się różnych sztuczek, np. aportowania. Łyse koty są dość gadatliwe i potrafią donośnie wokalizować. Nie są jednak szczególnie hałaśliwe na tle innych ras uznawanych za głośne.

Jak dbać o łysego kota?

Łyse koty są dość wymagające w pielęgnacji. Jednym z jej ważnych elementów jest utrzymanie odpowiedniej diety. Ze względu na wysoką aktywność i silniejszą niż u kotów z okrywą włosową potrzebę termoregulacji, sfinksy mają wysoki metabolizm i duży apetyt. Dlatego bilans kaloryczny ich diety musi być nieco wyższy niż w przypadku czworonogów o porównywalnej masie. Nie oznacza to, że łysym kotom należy podawać duże ilości jedzenia. Mają wrażliwy układ pokarmowy i skłonność do tycia. Dlatego powinny często i regularnie spożywać niewielkie porcje wysokiej jakości karmy przeznaczonej specjalnie dla tej rasy. Doświadczeni hodowcy mogą także skomponować swoim pupilom jadłospis oparty o BARF.

Brak okrywy włosowej u sfinksów jest ogromną zaletą z punktu widzenia osób, które cierpią na alergię na sierść lub zwyczajnie nie mają chęci nieustannie usuwać jej z mebli i ubrań. Jest jednak także „druga strona medalu” – łyse koty mogą wymagać kąpieli. Na ich nieowłosionej skórze nieustannie gromadzi się sebum, które służy ochronie przed działaniem czynników zewnętrznych. Sfinks – jak każdy kot – oczywiście myje się samodzielnie, ale nie jest w stanie zrobić tego dostatecznie skutecznie. Nadmiar sebum zatykające pory skóry może być przyczyną jej chorób, nie wspominając już o tym, że pozostawia tłuste plamy. Częstotliwość kąpieli jest kwestią indywidualną, ale zwykle sfinksa myje się raz na parę miesięcy. Szczególnie uważnej higieny wymagają przy tym uszy zwierzęcia.

Łyse koty trzeba chronić przed zimnem i ekspozycją na promieniowanie słoneczne. W przypadku zwierząt niewychodzących z domu zwykle nie stanowi to dużego problemu, niemniej nawet sfinksa, który latem wyleguje się na parapecie okiennym, należy smarować kremem z filtrem. Czworonoga nie wolno narażać na przeciągi, a jeśli konieczne jest wyniesienie go na dwór w chłodne dni, musi mieć na sobie specjalne ubranko (można też np. przenieść go pod kurtką).

Sfinksy kanadyjskie zwykle cieszą się dobrym zdrowiem, ale mają genetyczną skłonność do chorób serca (m.in. kardiomiopatii przerostowej i dysplazji zastawki mitralnej), patologicznych skurczów mięśni, chorób dziąseł i skóry.

Inne rasy łysych kotów

Po dwóch dekadach od uznania rasy sfinks kanadyjski nie jest już jedynym wśród łysych kotów. Pozostałe, bardzo rzadkie jeszcze odmiany różnią się od niego przede wszystkim niektórymi cechami fizycznymi. Zaakceptowane przez felinologów młodsze rasy kotów bezwłosych to:

● doński sfinks (dokładne pochodzenie tej rasy nie jest znane) – ma charakterystyczną błonę pomiędzy palcami, może urodzić się z okrywą włosową, ale traci ją w ciągu życia;

● kot peterbald (krzyżówka sfinksa dońskiego z rasą orientalną) – ma wydłużoną sylwetkę i poskręcane wibrysy

● kot elfi (krzyżówka sfinksa kanadyjskiego z amerykańskim curlem) – ma wywinięte na zewnątrz uszy i bardziej masywną od sfinksów kanadyjskich sylwetkę.

Anna Dobroń
Milena Kostrubiec

Zdjęcia: Canva.com