Dlaczego oczy kota świecą w ciemności? Co powiedzą ci kocie oczy?

Kocie oczy są piękne, wręcz hipnotyzujące. Zwierzęta te mogą przekazać spojrzeniem wiele informacji. To klucz do zrozumienia ich nastroju, emocji, zachowania. Kocie oczy mogą też zaalarmować o chorobie. Niewątpliwie interesującą kwestią jest ich świecenie w ciemności.

Oczy kota znacznie różnią się budową od ludzkich. Wśród kluczowych różnic wymienia się szerszy zakres widzenia (200 stopni), większą liczbę pręcików w siatkówce, dobrze rozwiniętą trzecią powiekę (u ludzi występuje ona w formie szczątkowej). Przyjrzyjmy się bliżej właściwościom kocich oczu i mowie ich spojrzenia.

Dlaczego oczy kota świecą w ciemności?

Dla wielu osób dość przerażający wydać się może widok świecących w ciemności kocich oczu. Co odpowiada za pojawienie się tego efektu? Wszystko za sprawą błony odblaskowej (z łac. Tapetum lucidum). Znajduje się ona między blaszką naczyniową a blaszką naczyń włosowatych. Zbudowana jest z komórek zawierających kryształy guaniny. Odbijające się od niej światło trafia do fotoreceptorów, które są strukturami odpowiedzialnymi za jego pochłonięcie, w konsekwencji czego dochodzi do zwiększenia skuteczności widzenia przy słabym oświetleniu.

Nie należy dopatrywać się w świecących kocich oczach żadnych zdolności nadprzyrodzonych. To mit, który powstał poprzez wykorzystanie tego motywu w filmach czy książkach. Świecenie oczu u kotów jest zjawiskiem w zupełności naturalnym. Warto zaznaczyć, że nie wszystkie gatunki opanowały tę zdolność. Wyjątkiem są koty syjamskie, które nie mają błony odblaskowej. Ciekawie przedstawia się też kwestia świecenia u kotów z niebieskimi oczami. U niektórych z nich odbite w oczach światło przyjmuje kolor czerwony. Dlaczego? Światło odbija się w ich przypadku od warstwy, która ma duże ilości rodopsyny, czyli czerwonego barwnika.

Nie tylko kocie oczy świecą w ciemności. Efekt ten osiągają też inne zwierzęta. W zależności od gatunku światło odbite ma inny kolor. W przypadku roślinożerców, których błona odblaskowa zbudowana jest z delikatnych włókien kolagenowych i elastynowych (występuje m.in. u przeżuwaczy, koni), światło odbite ma niebieskozieloną barwę. U kotów i innych mięsożernych światło odbite przybiera kolor zielonożółty.

Co powiedzą ci kocie oczy?

Oczy to ważny element kociej mowy ciała. Reagują na światło, a w wyniku jego działania w naturalny sposób zmienia się wielkość źrenicy. Pozwala to na dostosowanie ostrości widzenia adekwatnie do warunków. Istnieją jednak sytuacje, kiedy kot ma szerokie lub wąskie źrenice bez względu na światło. Mocno rozszerzone świadczą o przerażeniu. Oczy wydają się wówczas całe czarne. Rozszerzone źrenice mogą towarzyszyć też problemom zdrowotnym – bywają efektem długotrwałego bólu czy nadciśnienia. Wąskie, wręcz ściągnięte w pionowe szparki, to objaw agresji i złości. Można zaobserwować je podczas polowania na mysz. Informują też o podnieceniu, kiedy podaje się pupilowi zabawkę z kocimiętką lub miskę z ulubionym jedzeniem. Inną sytuacją, kiedy kocie źrenice się zwężają, jest zaskoczenie.

Oczy zrelaksowanego kota mają naturalny kształt, a wielkość źrenic zależy wówczas od ilości światła. Zrelaksowany i ufny kot będzie miał półprzymknięte, senne powieki. Kiedy kot patrzy na ciebie przez dłuższą chwilę, po czym mruży oczy i odwraca się, oznacza to, że nie ma ochoty do nawiązania bliższego kontaktu i chce, żeby dać mu spokój. Intensywne wpatrywanie się można rozumieć dwojako – po pierwsze z groźbą (kot jest w stanie samym spojrzeniem zmusić innego kota do wycofania się z jego terytorium), a po drugie z tęsknotą i próbą zwrócenia na siebie uwagi. W tym przypadku przy ocenie kocich intencji ważna jest analiza innych zachowań.

Czym jest trzecia powieka?

Trzecia powieka, zwana inaczej migotką, przesłoną, błoną migawkową, to błoniasta struktura zlokalizowana w przyśrodkowych kącikach oczu. Zbudowana jest z substancji chrzęstnej, pokrytej błoną śluzową. Migotka spełnia bardzo ważne funkcje, w tym m.in.:
● przesłania oczy podczas snu,
● oczyszcza gałkę oczną z pyłu i innych zanieczyszczeń,
● bierze udział w produkcji łez – nawilża rogówkę i zapobiega ich wysychaniu,
● stanowi fizyczną ochronę oczu.

Wypadająca trzecia powieka wymaga konsultacji u weterynarza. Do jej powstania przyczynić się może wiele stanów, a jednym z częstszych jest uraz mechaniczny. Może jednak stanowić objaw rozmaitych chorób, w tym m.in.:
● infekcji wirusowych, np. kociego kataru,
● inwazji pasożytów wewnętrznych, np. nicieni,
● zapadnięcia się gałki ocznej,
● zmian nowotworowych w obrębie oka,
● zaburzenia pracy układu nerwowego,
● niedożywienia lub odwodnienia.

Więcej na temat budowy kociego oka i zdolności rozróżniania kolorów przez te zwierzęta przeczytasz w artykule pt. Jak widzi kot?.

Olga Dąbska