Żbik europejski (Felis silvestris)

Żbik to drapieżny ssak należący do kotowatych. Gatunek ten został po raz pierwszy opisany w 1775 roku, kiedy jego liczebność była stosunkowo wysoka w lasach europejskich. Lata polowań na żbiki i zabierania im terytorium przez ludzi doprowadziły do sytuacji zagrożenia żbików wyginięciem. Aktualnie żbiki są wpisane na listę gatunków zagrożonych, ale nadal są jednymi z dwóch rodzimych polskich gatunków dzikich kotów.

Żbik europejski widziany w naturze może być na pierwszy rzut oka mylnie uznany za kota domowego. Oba gatunki są podobnej wielkości, umaszczeniu i wykazują podobne zachowania, a przez wypuszczanie kotów domowych na dwór dochodzi nawet do wspólnego ich krzyżowania się, co nie wpływa pozytywnie na czystość gatunkową. Żbiki są zwierzętami dzikimi, nie są udomowione i nie mogą być trzymane jako zwierzęta domowe.

Żbik europejski - wygląd

Żbik europejski należy do kotów małych. Dorosły żbik osiąga masę ciała ok. 7 kg, z tym że widoczny jest dymorfizm płciowy. Samica (do 6 kg) waży nieco mniej od samca (do 7,5 kg). Największe okazy mogą osiągać masę ciała 10 kg, długość ciała do 70 cm oraz długość ogona do 30 cm. Charakterystyczny dla żbików jest długi, bardzo puszysty ogon. Głowa żbika europejskiego jest szeroka, oczy duże, najczęściej w kolorze zielonym lub żółtym.

Umaszczenie żbików jest ciemnobure lub żółtoszare. Po bokach czarne pręgi, na grzbiecie duża, czarna pręga, na ogonie czarne pierścienie. Co ważne, pręga na grzbiecie nie łączy się ze znaczeniami na ogonie żbika.

Obszar występowania żbików

Żbiki w środowisku naturalnym zamieszkują głównie lasy kontynentalne Eurazji. Lasy te charakteryzują się dość gęstym usadzeniem drzew i ciasnym ułożeniem koron drzew, które właściwie stykają się ze sobą. Lasy żbików są w zdecydowanej większości złożone z drzew liściastych.

Żbiki w Polsce – czy są zagrożone?

Aktualnie żbiki w Polsce występują jedynie na terenie województwa podkarpackiego i małopolskiego, a ich liczebność szacuje się na jedynie ok. 200 osobników.

Przed XIX wiekiem sytuacja była zgoła inna - żbiki były mocno rozpowszechnione na terenie centralnej Europy, jednak szybka i intensywna ekspansja ludzi doprowadziła do coraz mocniejszego wymierania gatunku. Około 1940 rozpoczęto prace nad ochroną żbików, ale dopiero w 1952 roku został wpisany na listę gatunków objętych ochroną.
Żbik wpisany jest na czerwoną listę zwierząt zagrożonych mniejszej troski.

Żbiki można podziwiać również w ZOO. W Polsce żbiki znajdują się w większości takich placówek, np. w ZOO Wrocław, w Gdańskim Ogrodzie Zoologicznym czy Orientarium Łódź.

Przeczytaj również: Największe koty domowe

Jak odróżnić żbika od kota domowego?

• Żbik europejski jest większy i cięższy od kota domowego
• Ogon żbika jest gruby, puszysty i zakończony tępo, a ogon kota domowego jest cienki i zwęża się ku końcowi
• Żbiki zazwyczaj nie mają białych znaczeń, szczególnie białego podbródka, który jest często spotykany u kotów domowych
• Żbik posiada czarną pręgę biegnącą wzdłuż kręgosłupa. Pręga ta nie łączy się ze znaczeniami na ogonie kota

Może Cię zainteresować: Kot dachowiec - co go charakteryzuje? 

Żbik a ryś

• Rysie i żbiki uznawane są zakotowate drapieżniki Polski. Oba koty podlegają ochronie gatunkowej. Pod względem wyglądu znacząco różnią się od siebie, między innymi:
• Żbik jest znacznie mniejszy niż ryś. Żbiki wielkościowo porównywalne są do dużych kotów domowych, rysie natomiast osiągają rozmiary dużych psów, np. labradora czy owczarka
• Rysie mają tylne nogi dłuższe niż przednie, żbiki mają kończyny równej długości
• Rysie posiadają frędzelki na uszach, żbiki mają uszy zakończone w szpic, bez dodatkowej sierści
• Rysie mają umaszczenie jasne w cętki

Zachowanie żbika europejskiego

Żbik nie potrafi ryczeć jak wielkie koty, ale za to donośnie mruczy w chwilach rozluźnienia czy bólu, a także burczy i syczy w momentach grozy. Żbiki również nie potrafią miauczeć, co jest charakterystyczne dla kotów domowych, które wykorzystują ten dźwięk do kontaktów z ludźmi.

Żbiki długimi godzinami pielęgnują swoją sierść, robiąc szczegółową toaletę, jest to cechą wspólną z kotami domowymi.
Żbiki to zwierzęta samotnicze, aktywne wieczorami i nad ranem. Pozostałe części dnia przesypiają. Żbiki w naturze żyją 7 – 10 lat, w ZOO długość życia zwiększa się nawet dwukrotnie.

Co je żbik?

Żbiki polują po zmroku, ich pożywieniem najczęściej są ptaki, małe ssaki i gryzonie – ryjówki, zające, , krety. W okresach braku W przypadku trudnych okresów, kiedy znalezienie i upolowanie ofiary jest niemożliwe, żbiki posilają się padliną zwierząt kopytnych.

Żbiki polują na ziemi, a jedzą na siedząco. Sposób jedzenia również je odróżnia od dużych kotów, które posilają się na leżąco.

Żbiki - zdjęcia

Karolina Łuszczyk

Zdjęcia: Canva.com