Czy umiesz rozpoznać stres u swojego psa i kota? Wszystko o stresie u kotów i psów

Stres to naturalna reakcja organizmu i nieodłączny element życia. W świecie psów i kotów przybiera on inną formę niż w przypadku ludzi. Jednak mechanizmy jego powstawania i czynniki go wywołujące w dużej mierze są podobne.

Przyjrzyjmy się zatem czym dokładniej jest stres, jak się objawia i jak możemy pomóc naszym pupilom w takich sytuacjach.

Stres jest stanem ogólnej mobilizacji sił organizmu, będącej reakcją na bodźce stresogenne. Za ten ciąg reakcji odpowiedzialny jest ośrodkowy układ nerwowy. Aktywizacja neuronów i późniejsze wysyłanie impulsów nerwowych odbywa się na zasadzie priorytetowej, przy jednoczesnym hamowaniu innych bodźców odpowiedzialnych za koordynację różnych procesów życiowych organizmu. Dlatego, taki łańcuch procesów organizmu często wiąże się z nieracjonalnym działaniem, nie poznawaniem otaczającego środowiska, agresją lub odwrotnie – zamarciem i bezruchem.

W zależności od przewagi czynników sterujących, reakcja na stres, u poszczególnych osobników, możne przybrać postać agresywną lub też depresyjną, a długotrwały stres może prowadzić nawet do chorób psychosomatycznych.

Istnieją trzy fazy stresu: początkowa – alarmowa, adaptacyjna oraz wyczerpania sił organizmu.

Przyczyny stresu u psa i kota

• nieobecność opiekuna lub jego całkowita zamiana
• pojawienie się nowego członka rodziny lub nowego zwierzęcia
• zmiana w dotychczasowym sposobie żywienia
• przeniesienie, przeprowadzka
• podróż

Pozostałymi czynnikami mogą być: nadmierny hałas, wibracje, bądź temperatura, skaleczenia i rany, ból i dyskomfort. Częstymi czynnikami stresogennymi są dodatkowo – burze, fajerwerki, roboty drogowe czy remonty, drażnienie się ze zwierzęciem, kłótnie w mieszkaniu, wizyty u weterynarza.

W przypadku kotów należy wziąć po uwagę również takie sytuacje jak wprowadzenie się na osiedle nowego kota. Zdarza się tak, że opiekunowie są nieświadomi takich zmian, nie czują i nie słyszą kociego lokatora, a domowy kot przestaje jeść, zaczyna załatwiać się poza kuwetą, zaczyna atakować w domu lub chowa się. Dodatkowo, często występują reakcje stresowe u kotów po założeniu różnego typu ubranek, obroży i najgorszych - dzwoneczków oraz osłonek na pazury. Koty mają bardzo wrażliwą skórę i tego typu ozdorby powodują przebodźcowanie i bardzo duży dyskomfort, z którym kot nie umie sobie poradzić, a drapanie to naturalne zachowanie kotów, niezbędne do zachowania zdrowia psychicznego.

W zależności od osobnika, psa lub kota, i jego charakteru, czynnikiem stresogennym może być właściwie wszystko co nowe i nieznane, wszelkie niuanse i zmiany w otoczeniu. Dlatego, jeżeli tylko mamy na to wpływ, powinniśmy delikatnie wprowadzać zmiany i zawsze zapewnić zwierzęciu bezpieczne miejsce i nasze wsparcie.

Objawy stresu u kota i psa

Zestresowany pies lub kot może stawać się niepewny i wycofany, niechętny do wychodzenia z kryjówek ani do zabaw.

Każda nagła zmiana zachowania pupila powinna być dla nas znakiem ostrzegawczym, że być może dzieje się coś czego my nie zauważamy, a nasz podopieczny już tak. Zwierzę pod wpływem stresu zaczyna zachowywać się nietypowo, natomiast zależne jest to od cech osobniczych i każdy zwierzak z osobna będzie prezentował inne spektrum działań, przykładowo

najczęstsze objawy stresu u psa:

• spadek apetytu lub odwrotnie – rzucanie się na jedzenie i pochłanianie go w większych ilościach
• drżenie mięśni
• unikanie kontaktu wzrokowego wraz z kuleniem się
• dezorientacja
• chowanie się
• nagłe niszczenie przedmiotów
• warczenie i szczekanie bez większego powodu
• nerwowe reagowanie na najmniejsze szmery
• ślinienie się, częste ziewanie
• niemożliwość znalezienia sobie miejsca

Najczęstsze objawy stresu u kota:

• stroszenie sierści i puszenie ogona
• syczenie
• spadek apetytu lub odwrotnie – rzucanie się na jedzenie i pochłanianie go w większych ilościach
• ataki na opiekunów i inne zwierzęta przebywające w mieszkaniu
• chowanie się po kątach, gdy wcześniej kot nie stronił od pieszczot
• zaprzestanie dbania o higienę i pielęgnację okrywy włosowej
• niszczenie przedmiotów lub tylko jednego konkretnego
• możliwe jest wystąpienie biegunki u kota ze stresu
• załatwianie się poza kuwetą lub nagłe wybieganie i wyskakiwanie w popłochu z kuwety, znaczenie terenu
• problemy z załatwianiem potrzeb fizjologicznych
• unikanie kontaktu
• ciągle powiększone źrenice i nastroszone wibrysy
• zamarcie
• częste ziewanie
• niemożliwość znalezienia sobie miejsca

Jednym z poważniejszych przykładów odreagowywania stresu jest samookaleczanie się zwierząt – wylizywanie, a nawet wygryzanie sierści z pewnych miejsc ciała może skutkować ranami i poważnymi komplikacjami.

Jak odstresować kota? Jak złagodzić stres u psa?

Praca opiekuna nad reagowaniem na stres kotów czy psów powinna zaczynać się już w wieku młodzieńczym czworonoga – poznawanie świata i związanych z nich procesów odbywa się około 10 do 14 tygodnia życia. Jest to o tyle ważne, że szczeniak w tym czasie powinien być z matką i rodzeństwem. Nie powinno się odstawiać młodszych zwierząt, ponieważ może to skutkować w późniejszych latach zwiększonymi reagowaniem stresem nawet na podstawowe sytuacje.
Natomiast po odstawieniu ważny jest dalszy proces socjalizacji, polegający na kontaktach, początkowo minimalnych i kontrolowanych, z każdym potencjalnym bodźcem stresowym i przy odpowiedniej reakcji zwierzę powinno być nagradzane. Nie powinno się chwalić, tym bardziej premiować np. głaskaniem, nieprawidłowego odreagowywania i reakcji stresowych.

Przy pojawieniu się już stresu u psa czy stresu u kota, należy przede wszystkim dojść przyczyny. Jeżeli nie jest ona widoczna na pierwszy rzut oka, najlepiej udać się na podstawowe badania u lekarza weterynarii – morfologia krwi, jonogram, a przy zwierzętach załatwiających się w nietypowych miejscach – również wykonać badanie kału i moczu. Wyznaczenie przyczyny stresu znacząco ułatwi walkę z nim. Najlepiej byłoby czynnik stresogenny wyeliminować, jeżeli jednak nie jest to możliwe to można złagodzić stres na kilka sposobów.

W przypadku kotów najlepiej:

• zapewnić im bezpieczny i jak najspokojniejszy kąt
• co jakiś czas zachęcać do aktywności poprzez: zabawy, najlepiej zabawkami długodystansowymi, które obniżą możliwość odreagowanie stresu na nas
• wprowadzenie ciągu łowieckiego – o którym więcej będzie w osobnym tekście – w skrócie wprowadzić stały rytm dnia opierający się na zabawie -> nagrodzonej podaniem kotu posiłku -> pielęgnowanie sierści kota (kot się myje, możemy zachęcić go do tego np. poprzez delikatne czesanie) -> odpoczynek i sen
• starać się zachować rutynę
• wprowadzić atrakcje interaktywne, zmuszające kota do myślenia – np. mata węchowa, zabawki na przysmaki
• zapewnienie miejsc do przebywania w kilku płaszczyznach (bardzo wysoko, w ukryciu, nisko, itp.)

W przypadku psów najlepiej postawić na:

• zwiększoną aktywność, większą liczbę spacerów
• miejsce do schowania się
• zabawy interaktywne
• przy bardzo silnym stresie można zastosować specjalne wiązanie bezpieczne np. bandażem

Zdecydowanie odradza się podawanie silnych leków uspokajających czy tabletek uspokajających dla psa na własną rękę. Leki uspokajające dla kota czy dla psa powinny być zawsze przepisane przez lekarza weterynarii, a ich stosowanie pod jego kontrolą. Jest to szczególnie ważne przy zwierzętach chorych, będących już na lekach. Środki uspakajające, nawet naturalne i ziołowe, mogą wchodzić w interakcje i wywoływać różne, ciężkie do przewidzenia skutki uboczne.

Na własną rękę można wprowadzić preparaty wyciszające np. takie do kontaktu. Na uspokojenie dla psa można dodatkowo zastosować środki w formie obroży. Takie preparaty na stres są łagodne i nie działają bezpośrednio na organizm zwierzęcia, tylko pośrednio poprzez zapach lub rozprzestrzenianie feromonów. Decydując się na taki preparat należy jednak mieć na uwadze, że kamufluje on sedno problemu i tylko łagodzi istniejące już skutki. Jeżeli prawdziwa przyczyna stresu nie została poznana to nie zaleca się ich używania. Delikatne środki uspokajające mogą być stosowane jako wspomaganie prowadzonej już terapii lub leczenia.

Warto obserwować zachowania swojego psa czy kota, szybko zauważać zmiany, móc w porę na nie zareagować i próbować je zminimalizować. Pamiętajmy, że stres u psa czy kota jest wpisany w każdy dzień, jednak warto próbować go minimalizować oraz nauczyć podopiecznych odpowiednio sobie z nim radzić.

Karolina Łuszczyk