Wibrysy – po co kotu wąsy?

Kocie wąsy pełnią istotną rolę w poruszaniu się zwierzęcia, jego orientacji i czuciu. Niedopuszczalne jest obcinanie wibrysów, jednak czasami można je znaleźć na ziemi, meblach czy zabawkach kota. Czy jest to normalne zjawisko? Co należy wiedzieć o wibrysach kotów?

Czym są wibrysy?

• włosy pokrywowe (przewodnie i ościste)
• włosy podszyciowe (przejściowe i puchowe)

Wibrysy są szczególnie wyspecjalizowanymi włosami i podlegają osobnej klasyfikacji. Występują u wszystkich ssaków, jednak u każdego gatunku różnią się długością i liczebnością.

Włosy czuciowe mają kształt zwężającego się stożka o dużej średnicy u podstawy. Są grube, proste, długie i sztywne, ale zachowują giętkość. Nie jest znane dokładne pochodzenie wibrysów, chociaż przypuszcza się, że ich pierwowzory występowały już u gadów ssakokształtnych, jako unaczynione włosy. Wibrysy prawdopodobnie wyewoluowały z tego typu unerwionych narządów odbierających wrażenia dotykowe. Ze wszystkich rodzajów włosów, to włosy czuciowe rozwijają się jako pierwsze w życiu płodowym zwierząt.

Wąsy kota

Wibrysy u kotów to włosy czuciowe o barwie czarnej lub białej. Te najbardziej okazałe i od razu przychodzące na myśl znajdują się na policzkach (tzw. wibrysy policzkowe). Jednak wibrysy rozmieszczone są również na innych częściach głowy i szyi kota, wyróżnia się:

• nadoczodołowe i podoczodołowe
• jarzmowe
• wargi górnej i dolnej
• bródkowe
• na kończynach tylnych
• na nadgarstkach
• wokół szyi

Wibrysy kota nie posiadają gruczołów potowych, a ich grubość jest co najmniej dwukrotnie większa od grubości pozostałych włosów tworzących kocią sierść.
Co ciekawe, kocury mają dłuższe i grubsze wibrysy niż kotki.

Wibrysy u kota – znaczenie

Kocie wąsy są bardzo mocno unerwione, a przy ich korzeniu znajduje się zatoka krwionośna – co pokazuje jak wrażliwe są wibrysy. Dostarczają one informacji o najmniejszym ruchu i zmianie w otoczeniu kota. Pozwalają na rozpoznanie wielkości, jakości i kształtu dotykanych elementów.
Reakcja kota na wrażenia wibrysów jest błyskawiczna, dzięki przekazaniu przez nie impulsu bezpośrednio do kory czuciowej i mózgu. Taki mechanizm pozwala na sprawną obronę kota, zamknięcie lub zmrużenie oczu, gdy do wibrysa zbliża się dany przedmiot. wyczuwanie nawet niewidzialnych przeszkód, poprzez zmiany cieśnienia czy ruchy i wibracje powietrza, wiatr.

Jako dalekowidze, koty wykorzystują wibrysy do poruszania się i orientacji w terenie. Wibrysy, szczególnie te policzkowe, umożliwiają im zbadanie przedmiotu znajdującego się zaraz przed nimi – złapanej zabawki, zlokalizowaniu przysmaku, a w naturze – sprawdzenia czy złapana ofiara jeszcze żyje. Umożliwia to również zabawę i polowanie w ciemności, poprzez spostrzeżenie wąsami ofiary i śledzenie jej. Odległość na jaką sięgają kotu wąsy policzkowe informuje go w jak ciasną szczelinę może on się zmieścić. Natomiast wibrysy nadgarstkowe – na jaką odległość może się wspiąć lub na jaką powierzchnię skacze. Wibrysy identyfikują kotu każdą powierzchnię terenu.

Wibrysy, a nastrój kota

Wąsy u kota pełnią również ważną rolę w komunikacji i kociej mowie ciała. Wibrysy wystawione do przodu, napięte badają teren wokół kota. Położone, przyklejone do pyska wąsy oznaczają kota wystraszonego, bojącego się, w zależności od innych sygnałów z ciała kota może to oznaczać także gotowość do ataku. Natomiast odprężony kot, ma wibrysy bez napięcia, luźno układające się zgodnie z ruchem kota.

Wypadanie wąsów u kota

Włosy czuciowe u kotów nie linieją. Oznacza to, że nie przechodzą okresu wypadania na raz w określonym czasie. Wibrysy mogą wypadać ze starości, jednak zależne jest to od każdego włosa z osobna. Wtedy w miejscu wypadniętego włosa wyrasta nowy. Zazwyczaj dzieję się tak mniej więcej co 2 – 3 miesiące, o ile nie została uszkodzona cebulka włosa. Jeżeli zauważysz nadmierne wypadanie większej ilości wibrysów u swojego kota pilnie skontaktuj się z lekarzem weterynarii, gdyż nie jest to naturalne zjawisko.
Absolutnie nie można kotom wyrywać, ucinać czy nawet skracać wibrysów. Są to ich narzędzia zmysłu, równie istotne co oczy, uszy i inne. Kot pozbawiony wibrysów staje się właściwie bezbronny. Nie jest w stanie reagować na zbliżające się niebezpieczeństwo, może wchodzić w przedmioty, haczyć się o gałązki czy przeszkody. Nie jest w stanie zlokalizować dokładnie jedzenia, w ciemności odnaleźć drogi, skacząc – wymierzyć odległości, zostają uwstecznione wszystkie zdolności wyczuwania. Spada także zdolność życia w grupie u kotów, ponieważ osobnik z uszkodzonymi wąsami lub całkowicie ich pozbawiony, nie jest w stanie komunikować się z resztą kotów.

Kot bez wibrysów odczuwa silny dyskomfort fizjologiczny, czuje się nieswojo i niepewnie. Prowadzi to do dalszych problemów behawioralnych i znacznego pogorszenia samopoczucie. Niektórzy naukowcy wskazują także na możliwość występowania bólów fantomowych w miejscach uszkodzonych cebulek po wibrysach.


Karolina Łuszczyk