Opis najczęściej występujących chorób ryb akwariowych

Choroby ryb akwariowych nie należą do rzadkości. Wywołać je mogą wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty, czynniki środowiska czy żywność. Najbardziej znane to pleśniawka, choroba gazowa, oodinioza i posocznica zwana też puchliną wodną. Sprawdź, czym się charakteryzują.

Choroby u ryb akwariowych są najczęściej skutkiem zaniedbań, jakich dopuszcza się właściciel. Powodują poważne straty finansowe z powodu wzmożonej śmiertelności cennych osobników. Dodatkowo odpowiadają za zwyrodnienia następujących po nich pokoleń. U ich potomstwa może dojść do zahamowania wzrostu, utraty barw i bezpłodności.

Wykaz chorób ryb akwariowych

Ryby akwariowe, tak samo jak inne zwierzęta, narażone są na zaburzenia stanu zdrowia. W ich przypadku w dużej mierze odpowiadają za nie nieprawidłowe warunki środowiskowe, jak niewłaściwy skład chemiczny i czystość wody, temperatura, natlenienie. Do rozwoju chorób predysponuje nieodpowiednie żywienie, przerybienie (nieadekwatna do pojemności zbiornika liczba ryb), zły dobór ryb pod względem zachowania i preferowanych warunków, wprowadzenie do akwarium chorych roślin lub zwierząt.

Oto wykaz chorób ryb w akwarium. Dzieli się je na:
● wywoływane czynnikami środowiskowymi, np. przyducha, choroba kwasowa, gazowa, zasadowa;
● spowodowane złym żywieniem, np. zapalenie przewodu pokarmowego, otłuszczenie narządów wewnętrznych;
● wirusowe i bakteryjne, np. zakaźne zapalenie skóry, mykobakterioza, limfocystoza, posocznica, choroba bawełniana, nokardioza;
● grzybicze, np. saprolegnioza, ichtiosporidioza;
● pasożytnicze, np. kostioza, chilodonelloza, spironukleoza, oodinioza, ospa rybia, dla której alternatywnie stosowane są określenia ichtioftirioza, choroba białych punkcików lub choroba grysikowa.

Poniżej zaprezentowana zostanie krótka charakterystyka wybranych z nich.

Pasożyty u rybek akwariowych – oodinioza

Jedną z częściej występujących chorób u ryb akwariowych jest oodinioza. Schorzenie alternatywnie określane bywa chorobą rdzy, welwetową, złotego piasku i aksamitną. Rozwój oodiniozy wiąże się z obecnością pasożytów u rybek akwariowych – pierwotniaków zaliczanych do bruzdnic, a dokładnie:
● Oodinium pillularis lub Oodinium limnetioum u ryb słodkowodnych,
● Oodinium ocellatum u ryb morskich.

Ten pasożyt ryb akwariowych atakuje zwłaszcza skórę, choć osiedlić się może również pod naskórkiem, na co wskazywać mogą miejscowe uwypuklenia. Zaobserwować go można na płetwach, w dołkach węchowych, okolicach oczu, skrzelach czy pod nabłonkiem jamy gębowej. Okres wzrostu na ciele ryby (od zakotwiczenia do opuszczenia organizmu ryby) wynosi 3-4 dni. Pasożyty z rodzaju Oodinium mogą przetrwać w akwarium niezauważone przez dłuższy czas i w tym czasie odbyć wielokrotnie cykl rozwojowy. Najlepiej rozwijają się, wykazują największą zdolność inwazji i żywotność w temperaturze 23-25°C.

Odpowiedzialne za oodiniozę pasożyty powodują u ryb akwariowych zwiększone wydzielanie śluzu i pojawienie się drobnych, żółto-brązowych punkcików. W przypadku silnej inwazji na skórze występuje złotawy lub ciemnoperłowy nalot oraz łuszczenie naskórka. Oodinioza wywołuje zmiany w zachowaniu zwierząt, które stają się niespokojne i kryją się. Wśród innych przejawów zaobserwować można: mniejszy apetyt, sklejone, lekko wystrzępione, złożone płetwy, zaburzenia w oddychaniu, przekrwienie lub wybroczyny listków skrzelowych. Konieczna jest około dwutygodniowa kwarantanna chorych ryb, podczas której poddawane będą leczniczym kąpielom. W przypadku stwierdzenia dużej liczby pasożytów w akwarium zbiornik trzeba wyczyścić środkiem dezynfekującym, ogrzewać (25-27°C) i oświetlać.

Choroby ryb akwariowych – pleśniawka

Powszechnie występująca choroba ryb akwariowych to pleśniawka, zwana też białym grzybem czy saprolegniozą. Za jej powstanie odpowiadają grzybopodobne protisty należące do rodziny Saprolegniaceae. Najczęściej stwierdza się obecność gatunków Saprolegnia ferax i Saprolegnia parasitica. Drobnoustroje te występują w każdym zbiorniku, lecz przy niskiej temperaturze dochodzi do ich nadmiernego rozwoju. Poza tym schorzenie ma charakter wtórny – pleśniawki u ryb akwariowych pojawiają się na wcześniej uszkodzonych tkankach, które uległy urazom mechanicznym lub zakażeniu innymi drobnoustrojami.

Jak objawia się grzybica ryb akwariowych? Na obszarze uszkodzonych tkanek pojawiają się szarobiałe grzybnie podobne są do brudnej waty. Wraz z rozwojem choroby grzyby atakują płetwy, powodując ich sklejenie, a nieleczona przypadłość rozszerza się na resztę ciała. Zakażenie w obrębie skrzeli powoduje kłopoty z oddychaniem i niedotlenienie. Postęp choroby przejawia się zmętnieniem powierzchni rogówki, zniszczeniem skóry, następnie tkanki mięsnej, a później narządów wewnętrznych ciała. Zwierzęta stają się mało aktywne, ospałe, ocierają się o przedmioty.


Pleśniawka u ryb akwariowych leczona jest w następujący sposób. Należy:
● zapewnić odpowiednią temperaturę i obmyć zakażone miejsca w zbiorniku tamponem z waty z roztworem nadmanganianu potasu,
● odłowić chore ryby i poddać je kąpieli leczniczej. Kwarantanna trwa około tydzień. Rybek nie uda się uratować, jeśli grzybnia pokryła znaczną część ciała.

Posocznica – choroba ryb akwariowych

Posocznica to kolejna dobrze poznana choroba ryb akwariowych. Inaczej nazywana jest puchliną wodną. Za jej powstanie odpowiadają bakterie Pseudomonas punctata lub Aeromonas hydrophila. Chorobę najczęściej stwierdza się u ryb labiryntowych, bardziej narażone są na nią zwierzęta stare i osłabione. Drobnoustroje atakują przeważnie narządy wewnętrzne, a szczególnie w obrębie układu krążenia. Rozwijają się stany zapalne, wyciekają i zbierają w jamie ciała płyny ustrojowe, dochodzi do rozdęcia brzucha i pęcherzyka żółtkowego. Oczy stają się wyłupiaste, na skórze pojawiają się rozjaśnienia, a pod skórą płaskie bąble. Łuski robią się podatne na zniszczenia i zaczynają odstawać. Pokrywy skrzelowe matowieją i odstają. W ciężkich przypadkach może dojść do deformacji układu kostnego. Zwierzęta stają się apatyczne i chowają się między roślinami lub na dnie akwarium. Leczenie opiera się na dezynfekcji całego zbiornika razem z akcesoriami. Choroba jest ciężka do wyleczenia. W zaawansowanej postaci ryb nie da się uratować. Terapia lżejszych przypadków polega na długotrwałej kąpieli leczniczej.

Choroba gazowa ryb akwariowych

Choroba gazowa spowodowana jest nadmiernym stężeniem tlenu w wodzie. Przyczyn tego stanu może być kilka. Jedną z nich jest nadmierna fotosynteza znajdujących się w zbiorniku roślin w warunkach silnego nasłonecznienia. Innym czynnikiem, który może do niej doprowadzić, jest transport ryb w sztucznie natlenionych woreczkach foliowych. Powstałe podwyższenie ciśnienia gazów powoduje wzrost ciśnienia w rybim układzie krwionośnym i powstanie banieczek, które mogą powodować zatory w naczyniach krwionośnych. Choroba gazowa przejawia się plamami odbarwiającymi na skórze, które przypominają pęcherze po oparzeniach, obrzękami na ciele, powiększeniem serca. W jej wyniku zwierzę staje się płochliwe, mało ruchliwe, niespokojne, apatyczne, niechętne do pożywienia się. Pływa na dnie lub przy powierzchni wody. Dodatkowo stwierdzić można zmętnienie i wytrzeszcz oczu. Wraz z postępem schorzenia dochodzi do zaburzenia równowagi i rozwoju stanu określanego mianem śnięcia ryb. Leczenie ryb akwariowych skupia się na eliminacji czynnika powodującego chorobę. Chore osobniki przenosi się do zbiornika z odstaną wodą, nasyconą w 100% tlenem. Jeśli objawy nie są silne, w przeciągu kilku dni ustąpią, a zaawansowane wiążą się z uśmiercaniem zwierząt. Zbiornik główny wymaga wyrównania ciśnień między gazami nasyconymi w wodzie a powietrzem atmosferycznym.

Olga Dąbska
Milena Kostrubiec